วันที่ 21 มีนาคม 2568 เวลา 03.10 น. ที่ท่าอากาศยานทหาร 2 กองบิน 6 (บน.6) นายภูมิธรรม เวชยชัย รองนายกรัฐมนตรีและรัฐมนตรีว่าการกระทรวงกลาโหม พร้อมด้วย พันตำรวจเอก ทวี สอดส่อง รัฐมนตรีว่าการกระทรวงยุติธรรม เดินทางกลับถึงประเทศไทยแล้ว หลังจากปฏิบัติภารกิจเยือนเขตปกครองตนเองซินเจียงอุยกูร์ สาธารณรัฐประชาชนจีน เพื่อพบปะและติดตามชีวิตความเป็นอยู่ของชาวอุยกูร์ที่ถูกส่งตัวกลับจากไทย เมื่อวันที่ 27 กุมภาพันธ์ที่ผ่านมา

ทั้งสองรัฐมนตรีใช้เวลาเดินทางต่อเนื่องหลายร้อยกิโลเมตร ระหว่างวันที่ 19-20 มีนาคม เพื่อเยี่ยมเยียนชาวอุยกูร์ 15 คน แบ่งเป็นกลุ่มที่ถูกส่งกลับตั้งแต่ปี 2558 จำนวน 1 คน และกลุ่มล่าสุด 14 คน โดยได้พูดคุยทั้งแบบตัวต่อตัว 6 คน และผ่านวิดีโอคอนเฟอเรนซ์อีก 9 คน ผ่านการแปลจากภาษายูยกูร์ เป็นภาษาจีน และถ่ายทอดเป็นภาษาไทยอย่างละเอียด

ข้อมูลที่ได้จากการพูดคุย พบว่า หลายคนเคยถูกชักจูงให้เดินทางออกนอกประเทศ ด้วยความหวังว่าจะมีชีวิตที่ดีขึ้น แต่กลับกลายเป็นเหยื่อของการหลอกลวง และถูกควบคุมตัวในต่างแดนเป็นเวลานานนับสิบปี หลายคนไม่ได้ติดต่อญาติเลย และไม่มีโอกาสขอความช่วยเหลือ เพราะไม่สามารถเขียนหนังสือได้

เมื่อเดินทางกลับถึงจีน ผู้ที่เจ็บป่วยได้รับการรักษาทันทีจากทางการจีน โดยรัฐเป็นผู้ออกค่าใช้จ่ายทั้งหมด ส่วนผู้ที่สุขภาพดี ถูกส่งกลับไปใช้ชีวิตกับครอบครัว โดยไม่มีการกักตัวหรือรับโทษแต่อย่างใด หลายคนกลับไปประกอบอาชีพเดิม เช่น พ่อครัว เกษตรกร หรือช่วยงานในร้านค้าของญาติ

สิ่งที่น่าประทับใจ คือ บรรยากาศแห่งความสุขของครอบครัวที่ได้พบหน้ากันอีกครั้งหลังจากร้างลาไปนานกว่า 10 ปี หลายครอบครัวถึงกับหลั่งน้ำตาด้วยความดีใจที่ได้ลูกหลานกลับคืนมา

รัฐบาลไทยและจีนยืนยันว่า การส่งตัวชาวอุยกูร์กลับครั้งนี้เป็นไปตามหลักสากล คำนึงถึงสิทธิมนุษยชน และความสมัครใจของผู้ถูกส่งตัว โดยไม่เปิดเผยใบหน้าเพื่อเคารพต่อความเป็นส่วนตัวของพวกเขา

แม้ฝ่ายค้านจะเตรียมนำประเด็นนี้มาอภิปรายไม่ไว้วางใจในสภาผู้แทนราษฎร แต่ทั้งนายภูมิธรรมและพันตำรวจเอกทวี ยืนยันอย่างหนักแน่นว่า พร้อมที่จะชี้แจงทุกข้อสงสัยด้วยข้อมูลข้อเท็จจริงที่ได้พบด้วยตนเองจากภาคสนาม