สถานการณ์การปนเปื้อนโลหะหนักในแม่น้ำกก แม่น้ำสาย และแม่น้ำโขง ในพื้นที่จังหวัดเชียงรายกำลังเป็นที่จับตาอย่างใกล้ชิด หลังกระทรวงสาธารณสุข (สธ.) เผยข้อมูลการตรวจวัดคุณภาพน้ำผิวดินโดยสำนักงานสิ่งแวดล้อมและควบคุมมลพิษที่ 1 เชียงใหม่ พบว่ามีสารโลหะหนัก โดยเฉพาะ สารหนู และ ตะกั่ว ปนเปื้อนเกินค่ามาตรฐานในหลายจุด

วันที่ 21 พฤษภาคม 2568 นายแพทย์วีรวุฒิ อิ่มสำราญ รองปลัดกระทรวงสาธารณสุข เปิดเผยว่า จากข้อมูลการตรวจวัดน้ำระหว่างวันที่ 1–2 พฤษภาคม 2568 พบจุดที่มีการปนเปื้อนสูง อาทิ บ้านแซว บ้านหัวฝาย สะพานมิตรภาพไทย-เมียนมาแห่งที่ 2 และบ้านป่าซางงาม รวมถึงตะกอนดินในแม่น้ำกกและแม่น้ำโขงบริเวณเขตอำเภอแม่อายและอำเภอเมือง ซึ่งการปนเปื้อนเหล่านี้อาจส่งผลกระทบโดยตรงต่อสุขภาพของประชาชน โดยเฉพาะผู้ที่บริโภคปลาในพื้นที่เป็นประจำ กลุ่มเสี่ยงเป็นพิเศษคือ เด็ก หญิงตั้งครรภ์ และ ผู้สูงอายุ ซึ่งอาจเกิดอาการทางระบบประสาท มีอาการชาที่ปลายมือปลายเท้า ระบบผิวหนังเกิดอาการ “ไข้ดำ” คือ ผิวหนังหนา สีคล้ำ และอาจส่งผลต่อระบบหัวใจ ทำให้หัวใจเต้นผิดจังหวะได้

นายแพทย์วีรวุฒิ กล่าวต่อว่า กระทรวงสาธารณสุข โดยสำนักงานสาธารณสุขจังหวัดเชียงราย ไม่ได้นิ่งนอนใจ ได้เร่งดำเนินการเฝ้าระวังและติดตามสถานการณ์อย่างต่อเนื่องเพื่อความปลอดภัยของประชาชนในพื้นที่ โดยมีการแจ้งเตือนเรื่องการบริโภคปลาน้ำจืดจากลำน้ำเสี่ยง พร้อมทั้งเร่งตรวจสุขภาพประชาชนที่บริโภคปลาในพื้นที่เสี่ยง และประสานงานกับโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล (รพ.สต.) และโรงพยาบาลในพื้นที่ เพื่อเฝ้าระวังอาการผิดปกติที่อาจเชื่อมโยงกับพิษสารหนูและตะกั่ว แม้ว่าขณะนี้จะยังไม่พบผู้ป่วยจากพิษสารหนูเรื้อรังก็ตาม

นอกจากนี้ ยังมีการจัดตั้งหน่วยแพทย์เฉพาะกิจร่วมกับกรมควบคุมโรคและกรมอนามัย เพื่อลงพื้นที่ตรวจหาสารหนูใน ห่วงโซ่อาหาร เป็นระยะเวลา 4 เดือน ขณะที่องค์การบริหารส่วนจังหวัดได้วางแผนสุ่มตรวจน้ำประปาหมู่บ้านที่อยู่ริมแม่น้ำกกตลอดสายไปจนถึงเดือนกันยายนนี้ โดยจะส่งตัวอย่างน้ำไปวิเคราะห์ที่ศูนย์วิทยาศาสตร์การแพทย์ที่ 1-1 เชียงราย เพื่อให้มั่นใจในคุณภาพน้ำที่ประชาชนใช้บริโภค

เพื่อลดความเสี่ยงจากการปนเปื้อน สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดเชียงราย ได้สื่อสารความรู้เรื่องการทำความสะอาดพืชผักผลไม้และวัตถุดิบที่นำมาประกอบอาหารให้ปลอดภัยจากสารหนูตามข้อสั่งการของผู้ว่าราชการจังหวัด โดยแนะนำ 3 วิธีล้างผักผลไม้ให้สะอาด ดังนี้ ล้างด้วยน้ำไหล แช่ผักในน้ำสะอาดนาน 15 นาที แล้วเปิดน้ำไหลผ่าน คลี่ใบผักถูไปมาประมาณ 2 นาที , แช่น้ำผสมน้ำส้มสายชู 5%: ใช้น้ำส้มสายชู 1 ช้อนโต๊ะต่อน้ำ 4 ลิตร แช่ผักผลไม้นาน 15 นาที แล้วล้างออกด้วยน้ำสะอาด , แช่ในเบกกิ้งโซดา  ใช้อัตราส่วนครึ่งช้อนโต๊ะต่อน้ำ 10 ลิตร แช่ไว้ 15 นาที แล้วล้างออก ซึ่งทั้งสามวิธีนี้จะช่วยลดสารพิษตกค้างจากยาฆ่าแมลงและลดความเสี่ยงจากเชื้อโรคได้